Fundacja Wszystko Jest Możliwe

Niewolnicza praca kwitnie w obliczu brutalności właścicieli i za przyzwoleniem rządu. Raport Haroona Janjua’a z dnia 07.08.2015

Dziecko wyrabiające cegły

Pomimo błota na rękach i zaległościach w pracach domowych, 50-cio letnia Yasmeen, pracownica niewolnicza, posyła nam zmęczony uśmiech. Tam, gdzie mieszka ze swoją szóstką dzieci w jednym pokoju, w chacie z błota, wyrosła już mała osada. Ich cały dobytek to łóżko, dwa krzesła i mały stolik. Poza skąpym umeblowaniem, resztki z obiadu i koścista koza, wygrzebująca z ziemi okruchy, to wszystko, co można zobaczyć w jej domu.

Należąca od lat do właściciela fabryki cegieł, rozpacza: „Nie pamiętam nawet dokładnie roku, w którym przyszłam tu pracować, aby spłacić długi tak na prawdę zaciągnięte przez mojego męża, który zmarł w 2004 roku. Moje dzieci tu dorastały i też stały się częścią tego systemu”.

| Przepisy prawa pracy nie odnoszą się do tych pracowników, ze względu na nieformalny charakter ich pracy

Według Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) w pakistańskich fabrykach cegieł pracuje około miliona niewolników. Yasmeen jest jedną z nich.

Według MOP, podobnie jak Yasmeen, wielu innych mężczyzn, kobiet czy nawet dzieci nadal bywa zatrudnianych jako pracownicy przymusowi w fabrykach cegieł.

Praca niewolnicza oznacza wykonywanie usług w zamian za pożyczkę, dług lub jako forma zaliczki. Określa ona związek pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, w którym ten ostatni zobowiązuje się zastawić swoje usługi – lub usługi któregokolwiek z członków rodziny – na rzecz tego pierwszego przez czas określony lub nieokreślony, za lub bez wynagrodzenia. Związane to jest z brakiem możliwości alternatywnych form zatrudnienia, lub brakiem wolności do swobodnego przemieszczania się.

| Pracownik Muhammad Aslam odpoczywa po całym dniu pracy

W Pakistanie, pracownicy fabryki cegieł są nagminnie przetrzymywani w niewoli, przez co zmuszeni są do stałej pracy na rzecz ogromnych długów. Robotnicy ci są na ogół niewykształceni i biedni i nie mają zbyt wielu innych możliwości. Często przyjmują każdą proponowaną im kwotę w zamian za lata niewolniczej pracy.

Słaba gospodarka Pakistanu przyczynia się do wzrostu bezrobocia, nędzy i rozwoju radykalizacji. Ubóstwo jest kluczowym czynnikiem, który sprawia, że ludzie angażują się w anty-państwowe bojówki, a większość uczestników akcji militarnych to robotnicy lub ich potomkowie. Kobiety, sprzedające na ulicy przybory kuchenne, pracownicy fabryki cegieł, czy nawet kobiety zarabiający na życie szyciem piłek – wszyscy borykają się z problemami związanymi z pracą, takimi jak niskie zarobki, nękanie i złe warunki pracy. Inflacja gwałtownie rośnie, podczas gdy przychody nie ulegają poprawie, co prowadzi do ubóstwa.

| Pakistan zajmuje trzecie miejsce w Światowym Wykazie Niewolnictwa

W tych nieformalnych sektorach robotnicy nie mają żadnego oficjalnego statusu, a w ich sytuacji prawo pracy nie ma zastosowania z powodu nieformalnego charakteru ich pracy. Alarmujące warunki ich życia, przepełnione nędzą, bez podstawowego wyposażenia wpędzają ich w błędne koło ubóstwa.

Sekretarz wykonawczy Komisji Sprawiedliwości i Pokoju, Hiacynta Peter, podczas sesji konsultacyjnej pt.: „Istniejące Prawa w celu Powstrzymania Pracy Przymusowej: Luki i Zalecenia” w marcu tego roku powiedziała, że Pakistan zajmuje trzecie miejsce w Światowym Rankingu Niewolnictwa (Global Slavery Index (GSI)).

– W Pakistanie jest obecnie ponad dwa miliony niewolników. Największy problem jest w Punjab i Sindh. Handel pracownikami fabryk cegieł stał się dochodowym biznesem. Peshghi (zaliczka, dług) jest przenoszony z pokolenia na pokolenie, jak w przypadku nieruchomości. Praca niewolnicza jest popularna w sektorze cegielni. Większość fabryk cegieł znajduje się w Punjab. Nie ma tam możliwości zastosowania Ustawy o Zniesieniu Niewolniczego Systemu Pracy. Tam słowo właściciela fabryki cegieł jest prawem – powiedziała Peter.

Fabryki cegieł w Rawalpindi

Szczególnie Punjab oraz Sindh są aktywnymi miejscami niewolniczej pracy w sektorze cegielniczym.

– Handel robotnikami fabryk cegieł to dochodowa praca. Pakistan uzyskał niepodległość w 1947 roku, ale robotnicy cegielni do dziś nie uzyskali wolności – dodała Peter.

Według MOP co najmniej 11,7 miliona ludzi jest zmuszanych do pracy przymusowej w regionie Azji i Pacyfiku. Niewolnicza siła robocza – lub niewola długów – jest dziś prawdopodobnie najmniej znaną formą niewolnictwa, a jednak jest to najczęściej stosowana metoda zniewalania ludzi. Większość takich robotników przez resztę życia pozostaje w długach, które często są przenoszone również na ich dzieci.

Fabryka cegieł Gujjar gdzie Shama i Shehzad zostali zamordowani

– Pakistan przyjął 34 międzynarodowe ustawy dotyczące prawa pracy – powiedziała Frida Khan, koordynatorka krajowego projektu ILO Islamabad.

– Oznacza to, że rząd zobowiązał się do współpracy z pracodawcami i pracownikami, w celu zapewnienia kobietom i mężczyznom w Pakistanie pracy w warunkach bezpieczeństwa i ochrony, godziwego wynagrodzenia, możliwości organizowania i obrony swoich praw oraz odpowiedniej opieki z przypadku choroby, wypadku lub bezrobocia oraz że nie będą dyskryminowani ze względu na płeć, religię czy pochodzenie etniczne – dodała.

Problem polega na gospodarce o charakterze nieformalnym, do której nie odnoszą się i nie są egzekwowane przepisy prawa pracy, co pozostawia pracowników podatnych na wyzysk. Według Federalnego Biura Podatkowego gospodarka nieformalna jest ogromna, szacuje się, że stanowi ona 37% całej gospodarki Pakistanu. W ten sposób pochłania sporą liczbę robotników, dla których bezpieczne, regulowane prawo zatrudnienie jest nie realne.

| Pięćdziesiąt procent robotników fabryki cegieł nie posiada Państwowego Dowodu Tożsamości

– W Pakistanie wzrost gospodarki nieformalnej powoduje wiele zagrożeń. Charakter tego nieoficjalnego sektora sprawia, że ludzie borykają się z niestabilnością dochodów oraz ograniczeniami co do przemieszczania się – powiedział Mahar Safdar Ali, wieloletni działacz na rzecz prawa pracy.

Safdar powiedział, że głównym powodem dla którego ochrona praw robotników w tej szarej strefie jest trudna, to brak prawnie wiążących umów.

Jak rozpowrzechnia się praca niewolnicza

Według danych rejestracyjnych opracowanych przez dyrekcję ds. Pracy, Punjab oraz Pakistański Front Wyzwolenia Pracowników Niewolniczych (Bonded Labour Liberation Front Pakistan (BLLFP)), w Punjab działa ponad 10 000 fabryk cegieł, w których, od 2014 roku, przepracowało 2,3 miliona robotników.

W fabrykach tych zaledwie niecała połowa pracowników jest oficjalnie zarejestrowana. Pozostała część nie została zarejestrowana z różnych przyczyn, w tym z powodu niepełnych informacji lub tymczasowego zawieszenia prac w fabryce.

– Pięćdziesiąt procent robotników fabryki cegieł nie posiada Państwowego Dowodu Tożsamości (National Identity Card (NIC)) – powiedziała Syeda Ghulam Fatima, Sekretarz Generalny (BLLFP).

Młoda pracownica w fabryce cegieł Mandra, niedaleko Rawalpindi

– Na ten moment umożliwiliśmy rejestrację w miejscu pracy 10 000 pracownikom fabryki cegieł. Ponieważ nie mają oni prawa do urlopu, pracownicy administracji rządowej przyjeżdżają na miejsce, aby ich wciągnąć w rejestr. Jednak wciąż wielu robotników pozostaje niezarejestrowanych – dodała.

Właściciele fabryk eksploatują robotników, zaniżając ich płace lub ustanawiając niemożliwą do zrealizowania dzienną normę 2000 cegieł za 600 pakistańskich Rupee, informuje BLLFP. Już i tak niskie płace są dodatkowo obcinane za niewykonanie oczekiwanej ilości pracy. Aby tego uniknąć i wyrobić dzienną normę, robotnicy sprowadzają do pracy całą rodzinę – w tym również dzieci. Wielu robotników potwierdza istnienie takich praktyk.

Robotnicy cegielni w Pakistanie są eksploatowani na różne sposoby. Działacze na rzecz prawa pracy oraz obywatele nalegają, aby przemysł cegielniczy przede wszystkim zaczął przekazywać pieniądze pracującym kobietom, aby mogły otrzymywać bezpośrednie i terminowe wypłaty. W Pakistanie tysiące kobiet pracujących w cegielniach nie otrzymuje pensji bezpośrednio, podczas gdy fabryki nie prowadzą żadnego rejestru tych kobiet, ich czasu pracy czy należnych im płac.

| Właściciele pieców ustanawiają nierealne cele w wysokości 2000 cegieł dziennie za 600 pakistańskich rupii

Robotnicy fabryk cegieł to wykwalifikowani pracownicy, którzy nie są dostępni na rynku, w przeciwieństwie do zwykłych robotników. Dlatego też trzymani są w niewoli, spłacając jakiś określony dług i mieszkając na stałe na terenie cegielni. Niektórzy pracownicy fabryki spędzili tam całe swoje życie, a ich dzieci są teraz w tym samym położeniu, co oni.

Taka sytuacja służy interesom zarówno właścicieli, jak i ubogich robotników. Ci drudzy otrzymują wynagrodzenie za wykonywanie takiej ilości pracy, jaką oczekuje właściciel, a oprócz tego, w pewnym sensie, mają zapewnione mieszkanie i stałe środki utrzymania.

Pracownicy niewolniczy w Sindh

Eksploatacja przez właścicieli oraz państwo

W Kot Radha Kishan, w fabryce cegieł, gdzie para chrześcijan została spalona żywcem w wyniku rzekomych zarzutów bluźnierstwa w dniu 4 listopada 2014 r., policja aresztowała robotnika podczas mojej wizyty w tym miejscu. Jak potwierdziła policja, Hanif Akbar (38 lat) został zmuszony do pracy w niewoli bez żadnej pisemnej umowy.

Zgodnie z ustawą o Zniesieniu Pracy Niewolniczej (Abolicji) Akt 1992, zbrodnią jest zniewalanie kogokolwiek w Punjab. Co ciekawe, żadna inna prowincja nie przyjęła tej ustawy po 18-tej poprawce konstytucyjnej. Wynika z tego, że niewolnictwo jest wciąż uznawane za legalne w pozostałych prowincjach. Prawnicy reprezentujący sprawy pracowników fabryk cegieł z Lahore i Rawalpindi, którzy uwolnili już kilku robotników, mówią, że bez sprawnie działającego wymiaru sprawiedliwości stan rzeczy się nie zmieni.

Barbarzyńskie morderstwo Shahzada Masiha i jego ciężarnej żony Shama Bibi w Kot Radha Kishan wstrząsnęło światem. Jednak ostatnio William Stark z Międzynarodowego Związku Chrześcijańskiego (International Christian Concern (ICC)) powiedział:

– Jako obserwatorzy prześladowań skupiamy się na bezpośrednich ofiarach: na ludziach oskarżonych o bluźnierstwo i zamordowanych.

| Szczególnie Punjab oraz Sindh są aktywnymi miejscami niewolniczej pracy w sektorze cegielniczym

– Uważam jednak, że za mało mówimy o ofiarach wtórnych: o dzieciach tych ofiar – dodaje.

Stojąc wraz z pozostałymi 30 pracownikami cegielni, trzymając w ręku łopatę brudną od błota, Ejaz Massih, robotnik pracujący w fabryce, wypowiadał się w czasie debaty o prawach zbiorowych (o sposobach zapewnienia praw pracowniczych) z członkami organizacji pozarządowych podczas mojej wizyty w jednej z fabryk cegieł położonych na obrzeżach Lahore. „Nie mam żadnych zastrzeżeń co do moich praw, tak długo jak na koniec dnia otrzymam swoją zapłatę, bez względu na to, czy inni pracownicy ją otrzymają, czy nie”.

– Jesteśmy oskarżani o wykorzystywanie pracowników i trzymanie ludzi w niewoli długów. We wszystkich innych rodzajach pracy, w tym w branży tekstylnej, rolniczej czy nawet rządzie, pracownicy zaciągają kredyty. Opłacamy pracowników na podstawie tego, czy są wykwalifikowani czy nie. Doświadczony pracownik otrzymuje więcej, niż ten niewykwalifikowany – powiedział Abdul Haq, Sekretarz Generalny Zrzeszenia Właścicieli Cegielni w Pakistanie.

Związki zawodowe nadal jeszcze nie uwolniły się od wpływu krótkotrwałych przywilejów, jakie są im często przyznawane. Jednak na dłuższą metę ich wysiłki i ruchy są często tłumione, a ich strategiczne cele są daleko poza ich zasięgiem. Cele strategiczne, nadal nierealne, obejmują wygospodarowanie środków finansowych i przeznaczenie ich na zasiłki i opiekę oraz ustanowienie sprawiedliwego minimum wynagrodzenia w każdym sektorze. Zasiłki pracownicze nie mogą być zapewnione, dopóki głosy pracodawców i pracowników nie zostaną uznane za integralną część procesu kształtowania polityki. Brak skutecznych i asertywnych związków zawodowych jest faktycznym powodem wyzysku milionów pracowników.

Yasmeen zajęta pracą w fabryce cegieł niedaleko Lahore

Trudna rzeczywistość

65-letni Muhammad Aslam mieszka w tej samej dzielnicy co Yasmeen i pracuje w tej samej fabryce cegieł.

– Przez całe moje życie pracowałem przy piecach cegielni, widziałem dziesiątki ubogich pracowników, mężczyzn, kobiet i dzieci maltretowanych przez właścicieli – powiedział, pykając fajkę.

– Właściciele pieców są tak potężni, że pomimo nielegalnego więzienia robotników, nie płacenie im czy zaniżania ich wypłat, żaden z nich nigdy nie zostały postawiony w stan oskarżenia przez rząd. Nie pamiętam ani jednego takiego przypadku – powiedział Aslam.

– Ten sektor zarabia ogromne pieniądze dzięki niewolniczej pracy – powiedziała Zakaria Nutkani, która współpracuje z Akcją Pomocy Pakistanowi (Action Aid Pakistan). W całym procesie istnieje zorganizowany łańcuch popytu i podaży. Pomimo różnych przepisów, wyzysk i ucisk nadal ma miejsce.

Działacze na rzecz prawa wezwali rząd do zajęcia się kwestią etyczną w procesie sprzedaży cegieł na potrzeby rządowych zamówień infrastrukturalnych. Program powinien zostać opracowany tak, aby rząd i wielcy kontrahenci nie kupowali cegieł z niezarejestrowanych cegielni, w których pracownicy są wykorzystywani, nieopłacani albo pracujący za zaniżoną stawkę lub gdzie zdarzają się przypadki pracy dzieci.

Ishrat Ali, Sekretarz Departamentu Pracy w Punjabu, powiedział:

– Pomimo utworzenia osiemnastoosobowego komitetu do badania takich przypadków w Punjabie, próba powstrzymania niewolniczej pracy w ramach ustawy o zniesieniu niewolnictwa okazała się bezowocna z powodu rozprzestrzeniania się procederu pracy niewolniczej w Punjabie. Rząd nie jest zainteresowany bojkotowaniem cegielni, w których robotnicy nie otrzymują płacy minimalnej lub wykorzystywana jest praca dzieci.

Zakup żywności, dawanie posagów, wizyty w szpitalu – to czynności niezbędne, aby móc żyć. Dlatego ubodzy pracownicy zwracają się do pracodawców po pożyczkę, której nigdy nie będą mogli spłacić. Od momentu zaciągnięcia długu, właściciel cegielni bez skrupułów będzie dodawał do niego koleje kwoty, które dadzą mu gwarancję, że robotnik nigdy nie będzie w stanie go spłacić.

Haroon Janjua jest niezależnym dziennikarzem z Islamabadu w Pakistanie. W roku 2014 został zdobywcą międzynarodowej nagrody Green Apple

Tłumaczenie: Agnieszka Kościuszko. Na zlecenie Fundacji Wszystko Jest Możliwe.

Link źródłowy: http://www.thefridaytimes.com/tft/brick-kiln-workers-the-endless-battle/